Thông thường bạn sử dụng glucose là nhiên liệu cho não để hoạt động thực hiện các chức năng thiết yếu của nó. Tuy nhiên, khi ở trạng thái ketosis, cơ thể sử dụng xeton làm nhiên liệu thay thế glucose. Vậy giữa xeton và glucose nhiên liệu nào tốt hơn cho não? Hãy tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.
Bộ não của chúng ta
Bộ não là một trong những cơ quan thú vị và phức tạp nhất cơ thể. Não chịu trách nhiệm nhiều chức năng như xử lý thông tin giác quan, học hỏi điều mới, di chuyển và cảm nhận. Để hoạt động, não cần sử dụng một nguồn nhiên liệu rất lớn. Vì vậy, một nguồn nhiên liệu tốt là điều vô cùng cần thiết để giúp não hoạt động hiệu quả hơn.
1. Xeton là gì?
Trong thời gian đói, nhịn ăn kéo dài hay khi bạn theo chế độ ăn keto, glycogen dự trữ trong gan sẽ cạn kiệt. Trong trường hợp này, ty thể của gan sẽ chuyển hoá các axit béo thành xeton. Xeton sẽ được sử dụng thay thế cho glucose.
Như vậy, xeton là nhiên liệu thay thế cung cấp cho não và các mô quan trọng khi nguồn glucose bị cạn kiệt.
Xeton có 3 loại:
- Acetoacetate
Acetoacetate là thể xeton đầu tiên mà gan sản xuất. Acetoacetate được khử thành beta-hydroxybutyrate là một dạng khác của cơ thể xeton.
- Beta-hydroxybutyrate
Beta-hydroxybutyrate (BHB) được hình thành từ acetoacetate. Nó chiếm tới 78% lượng xeton trong cơ thể. Đây được coi là chất mang năng lượng hiệu quả khi có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng BHB cho hiệu suất sử dụng năng lượng tốt hơn glucose.
- Axeton
Axeton là loại thể xeton chiếm tỉ lệ ít nhất chỉ với 2% lượng xeton trong máu. Nó là kết quả của sự phân hủy acetoacetate. Axeton có nhiều hơn trong hơi thở và gây ra hiện tượng cơ thể có mùi ở một số người thực hiện keto giai đoạn đầu.
2. Glucose là gì?
Glucose là đường có trong máu của bạn. Bạn ăn carbohydrate từ thực phẩm, carbohydrate sẽ được cơ thể chuyển hoá thành glucose.
Glucose rất cần thiết vì nó cung cấp năng lượng tức thì cho các cơ quan trong cơ thể hoạt động.
Glucose có thể tồn tại ở nhiều dạng:
- Dextrose
Dextrose là một loại đường đơn giản đến từ ngô hoặc các loại thực vật khác. Nó thường được tìm thấy trong các loại thực phẩm như mật ong, các món tráng miệng và xi-rô ngô.
Dextrose được sử dụng trong tiêm tĩnh mạch tại các bệnh viện hay cơ sở y tế.
- Tinh bột
Tinh bột là một loại carbohydrate phức tạp vì nó được hình thành từ các đơn vị glucose liên kết lại với nhau thông qua cầu nối glycosylic. Các thực phẩm thường chứa nhiều tinh bột như: gạo, bột mì, yến mạch, ngô, khoai,… Sau khi tinh bột vào trong cơ thể sẽ được chuyển hoá thành glucose để cung cấp năng lượng.
- Glycogen
Glycogen chính là một dạng dự trữ của glucose trong gan. Khi cơ thể cần năng lượng, glycogen sẽ ngay lập tức phân hủy thành glucose. Gan sẽ giải phóng glucose trong các trường hợp cần thiết như lượng đường trong máu xuống thấp, hỗ trợ tiêu hoá.
Như bạn có thể thấy, glucose có vai trò quan trọng. Nhưng tại sao xeton lại được sử dụng như một chất thay thế cho glucose khi rõ ràng rằng glucose cần thiết cho nhiều chức năng của cơ thể? Hãy cùng tìm hiểu ở phần tiếp theo.
3. Não có thể sử dụng xeton làm nhiên liệu được không?
Câu trả lời ngắn gọn là CÓ. Mặc dù glucose là nguồn năng lượng chính và ưa thích của não, tuy nhiên não cũng có thể sử dụng xeton, chủ yếu là beta-hydroxybutyrate và acetoacetate làm nhiên liệu dự phòng.
Trên thực tế, khi lượng glycogen dự trữ thấp, cơ thể sẽ chuyển hoá chất béo thành axit béo. Các axit béo này sẽ phân huỷ thành xeton cung cấp nhiên liệu cho cơ thể.
Nghiên cứu và thực nghiệm đã chứng minh rằng chế độ ăn keto nhiều chất béo, hạn chế carbohydrate giúp làm tăng mức xeton trong máu mang lại lợi ích nhất định đối với các bệnh liên quan đến não như bệnh Alzheimer và chứng động kinh khó chữa.
4. Xeton và glucose loại nhiên liệu nào tốt hơn cho hoạt động của não bộ
Để biết được giữa xeton và glucose đâu là nguồn nhiên liệu tốt hơn cho não bộ, chúng ta cùng tìm hiểu những ưu điểm và nhược điểm khi sử dụng hai nguồn nhiên liệu này.
Tại sao có nhiều người thực hiện chế độ ăn keto để tăng cường sức khỏe não bộ. Trong khi đó vẫn có nhiều người hoài nghi về vấn đề này.
4.1. Những lợi ích của xeton đối với não
Xeton giúp cải thiện hiệu suất tinh thần
Bộ não là cơ quan có tới 60% là chất béo. Việc cung cấp chất béo cho não là điều vô cùng cần thiết. Cơ thể chúng ta không thể tự sản xuất axit béo nên cần cung cấp từ chế độ ăn uống. Các axit béo thiết yếu đối với não bộ là axit béo omega-3 và axit béo omega-6.
Các nghiên cứu đã chỉ rằng những bà mẹ mang thai cung cấp đầy đủ axit béo thì trẻ sinh ra có khả năng xử lý tinh thần và phát triển trí não, tâm lý tốt hơn.
Xeton bảo vệ các tế bào thần kinh
Hạ đường huyết hoặc đường huyết thấp thường gặp ở những bệnh nhân đái tháo đường. Hạ đường huyết cản trở não hoạt động bình thường. Hạ đường huyết nghiêm trọng có thể dẫn đến các tế bào thần kinh bị tổn thương không hồi phục.
Nghiên cứu trên chuột đã cho thấy những con chuột được cho ăn chế độ ăn keto ít triệu chứng tổn thương não hơn khi hạ đường huyết.
Xeton có lợi cho những bệnh nhân chấn thương hay mắc bệnh về não
Khi não bị tổn thương, não cần năng lượng để phục hồi, nó không thể chuyển hoá glucose một cách hiệu quả. Nhiều báo cáo lâm sàng cho thấy chuyển hoá glucose bị suy giảm sau khi bị chấn thương não.
Nghiên cứu được thực hiện trên động vật được duy trì trạng thái chấn thương sọ não, nhận thấy chúng đã cải thiện hành vi và chuyển hoá não sau khi ăn chế độ ăn keto. Từ kết quả này cho thấy chế độ ăn keto tiềm năng ở người.
Tuy nhiên sẽ có một vài tác dụng phụ trong quá trình thích ứng với keto đó là bạn sẽ gặp một số triệu chứng khiến bạn khó chịu, điển hình là cúm keto. Các triệu chứng này bao gồm đau đầu, chóng mặt, khó tập trung và buồn nôn. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể cạn kiệt glucose và chuyển sang xeton để làm nhiên liệu.
Vì những triệu chứng này mà một số người từ bỏ ăn keto. Tuy nhiên, những tác dụng phụ này chỉ xuất hiện tạm thời và kéo dài từ vài ngày đến 3 tuần.
Để giảm bớt các triệu chứng này, hãy đảm bảo rằng bạn luôn đủ nước, ngủ đủ giấc và bổ sung các chất điện giải.
4.2. Những lợi ích khi sử dụng glucose
Glucose giúp thực hiện các nhiệm vụ trí óc đầy thử thách
Nhiệm vụ của trí óc càng thử thách thì càng đòi hỏi nhiều glucose hơn. Các nhà khoa học cho rằng ăn thức ăn có đường sẽ cải thiện hiệu suất của những công việc này.
Glucose cải thiện khả năng chú ý của trẻ em
Glucose giúp chúng ta tái tập trung khi cảm thấy cạn kiệt năng lượng. Một nghiên cứu đã kiểm tra 60 trẻ em sau và bảy tuổi. Khi kết thúc ngày học, cho trẻ uống đồ uống có chứa 25 gam glucose hoặc giả dược. Kết quả cho thấy đường có thể duy trì sự chú ý của trẻ lâu hơn.
Tuy nhiên glucose mang lại nhiều hạn chế
- Ăn nhiều đường có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm
Ý kiến này có nhiều tranh cãi. Nhiều nhà khoa học cho rằng glucose nằm trong danh sách các yếu tố có thể góp phần gây ra bệnh trầm cảm.
Quá nhiều đường có thể làm giảm lượng protein duy trì và thúc đẩy sự phát triển của các tế bào thần kinh. Não của những bệnh nhân trầm cảm cho thấy giảm hoạt động của loại protein này. Điều này có thể giải thích mối liên hệ giữa lượng đường tiêu thụ cao và chứng trầm cảm
- Kích hoạt trung tâm của não có thể gây nghiện đường
Đường là một chất gây nghiện vì nó thúc đẩy mạch tưởng thưởng của não có liên quan đến chứng nghiện. Trên thực tế, bạn luôn thích cảm giác khi ăn đường. Nó trở thành một thói quen.
Xeton và glucose cái nào là nguồn nhiên liệu tốt hơn cho não?
Dựa trên các nghiên cứu ở trên, có thể thấy răng xeton tạo ra một nguồn nhiên liệu tốt hơn. Trên thực tế, beta-hydroxybutyrate – một thể xeton chiếm số lượng lớn nhất. Đây là loại nhiên liệu hoạt động hiệu quả hơn glucose. Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy xeton có thể có lợi cho não của những người bị bệnh Alzheimer, chứng động kinh khó chữa và chấn thương sọ não.
Qua bài viết chắc hẳn bạn đã có câu trả lời xeton và glucose: Loại nhiên liệu nào tốt hơn dành cho não? Nếu bạn dự định bắt đầu chế độ ăn kiêng keto cho sức khỏe não bộ, hãy nhớ hỏi ý kiến bác sĩ trước.
